|
|
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری
اطلاع رسانی
«راهکارهای حفظ منابع آبی» بررسی شد
تاریخ انتشار : 1397/10/16 - ساعت انتشار: ١٠:٤٩ - گروه خبری : اخبار قدیمی
به گفته کارشناسان، وضعیت منابع آبی هر روز شرایط بدتری را تجربه می‌کند که یکی از علل اصلی آن کاهش منابع آبی تجدیدپذیر است. این موضوع لزوم وجود یک مدیریت منطقی و حساب شده را گوشزد می‌کند.
علی‌رغم بارش‌های اخیر، بر اساس آخرین آمار ارائه شده، ازسوی وزارت نیرو تا پایان آبان‌ماه، هم‌چنان ۳۳۴ شهر در تنش آبی قرار دارند که نشان می‌دهد باران‌ها تاثیر چندانی در بهبود وضعیت کم‌آبی کشور ندارد و لازم است تدابیر مدیریتی برای رفع تنش‌ها و چالش‌های موجود در حوزه آب اندیشیده شود.
خشکسالی پدیده‌ای است که در بسیاری از کشورهای دنیا رخ می‌دهد اما راهکارهایی برای آن در نظر گرفته می‌شود و خسارت‌های این پدیده را کاهش می‌دهند و آن مدیریت ریسک خشکسالی است که در کشور با وجود خشکسالی، همان برنامه‌هایی که در سال‌های ترسالی بوده است ادامه پیدا می‌کند.
شاید بتوان گفت علت اصلی کم‌آبی در چهارمحال و بختیاری و خشک شدن قنات و چشمه‌ها برداشت بی‌رویه از منابع آبی زیر زمینی است.
چالش‌های موجود در بخش آب چندین سال است که در چهارمحال و بختیاری نهادینه‌شده که برای حل آن باید یک اتحاد همگانی میان تمامی سازمان‌ها و ارگان‌های صورت بگیرد تا شاهد تشنگی کامل نباشیم.
بر این اساس میزگردی با عنوان «بررسی راهکارهای حفظ منابع آبی استان» در دفتر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه چهارمحال و بختیاری، با حضور متولیان آب و دانشگاهیان و صاحبنظران این رشته برگزار شد.
آنچه در ادامه می‌بینید متن کامل گزارش این میزگرد است:
آبخیزداری و آبخوان‌داری از راه‌های مقابله با بحران آب
علی محمدی‌مقدم، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: با توجه به اینکه چهارمحال و بختیاری در منطقه زاگرس واقع شده است، در سال‌های ترسالی تامین کننده ۱۱ درصد آب شیرین کشور بوده و در چند سال اخیر خشکسالی‌های پیاپی از یک طرف و بهره‌برداری‌های بی‌رویه از طرفی دیگر موجب شده استان در وضعیت بحرانی آب قرار گیرد، به طوری که بسیاری از روستاها و شهرها با مشکل آب آشامیدنی مواجه هستند و آبرسانی با تانکر انجام می‌شود.
وی با اشاره به وجود ۱۱ دشت
در استان، افزود: هشت دشت استان ممنوعه شده که از این تعداد چهار دشت ممنوعه بحرانی
است و دو دشت دیگر در شرف ممنوعه شدن هستند.
محمدی‌مقدم بیان کرد: در سال‌های ترسالی حجم نزولات آسمانی ۹ میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب بوده که با توجه به توپوگرافی، پستی و بلندی آبخیز و شیب استان بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد نزولات آسمانی از دسترس استان خارج می‌شود.
وی ادامه داد: یکی از راه‌های مقابله با وضعیت بحران آب و برنامه‌های مدیریت ریسک خشکسالی، اقدامات آبخیزداری و آبخوان‌داری است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری پخش سیلاب، احداث بندهای خاکی و سنگی ملاتی، اجرای عملیات بیولوژیکی (کشت گونه‌های گیاهی جنگلی و مرتعی)، کاداستر اراضی جنگلی، کاهش عوامل تخریب، مقابله با خشکیدگی و آفات امراض گونه‌های جنگلی و آموزش جوامع محلی را از جمله پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری برشمرد که در حال حاضر در تمام شهرستان‌های استان در حال انجام است و تا پایان سال جاری به بهره‌برداری می‌رسند.
محمدی‌مقدم ایجاد پوشش گیاهی، کنترل و جلوگیری از فرسایش خاک، ذخیره نزولات آسمانی و تولید آب، تغذیه سفره‌های زیرزمینی دشت‌های کشاورزی و آبخوان‌ها و کنترل سیلاب و کاهش خسارت‌های سیلابی را به ترتیب از جمله اهداف اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در استان عنوان کرد.
محمدی‌مقدم تصریح کرد: در سال جاری برای نخستین بار از سوی صندوق توسعه ملی برای حوضه آبخیزداری و آبخوان‌داری ردیف اعتباری اختصاص داده شد که به دستور رهبری، ۲۰۰ میلیون دلار اعتبار به این بخش اختصاص یافت.
وی در ادامه با اشاره به اینکه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی براساس حوضه آبخیز اعتبار توزیع می‌کند، بیان کرد: این یک پتانسیل و فرصت خوبی است که باید به آن پرداخته شود تا اعتباراتی در حوضه آبخیز برای تولید آب اختصاص یابد.
بارگذاری‌ها بر منابع آبی چهارمحال و بختیاری بیش از توان اکولوژیک بوده است
شهرام احمدی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با اشاره به تغییر اقلیم در چند سال گذشته در کشور و استان، گفت: کاهش بارندگی‌ها، خشکسالی، تغییر در زمان بارندگی‌ها، فرسایش خاک و کاهش شدید منابع آب‌هایئ زیرزمینی از دلایل تغییر اقلیم در استان بوده است.
وی با بیان اینکه بر اساس پژوهش‌های انجام گرفته در سال گذشته، شاهد سه کانون گرد و غبار در استان هستیم در حالی که چهارمحال و بختیاری قسمت عمده‌ای از منابع آبی کشور را داراست، افزود: فشار به تنوع زیستی، ممنوعه شدن دشت‌ها و بیابان‌زایی علل ایجاد این کانون‌های ریزگرد در استان است.
احمدی با تاکید بر اینکه نباید از حفاظت کیفی
منابع آبی استان غافل شویم، اظهار کرد: اگر کیفیت منابع آبی استان حفظ شود قطعاً در
حفظ کمی منابع آب نیز موفق خواهیم بود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه با توجه به کمبود منابع آبی و خشکسالی در استان نباید بیش از توان اکولوژیک استان از منابع آبی بهره‌برداری شود، خاطرنشان کرد: اکنون اکثر منابع آب جاری و زیرزمینی استان در حال پژوهش هستند و با توجه به سنجش این شاخص‌ها در سطح ملی اکنون وضعیت کیفی منابع آبی استان خوب است.
احمدی با اشاره به نظارت بر مراکز خدماتی، صنعتی و تولیدی استان در تولید پسماندها، گفت: در سال گذشته چندین ایستگاه پایش آنلاین آب را داشته‌ایم و با مراکزی که کیفیت منابع آبی استان را در تصفیه‌خانه‌های شهرکرد، سامان و فارسان تهدید می‌کنند برخورد قانونی شده است.
وی پسماندها را از علل مهم در کاهش کیفیت منابع آبی خواند و ادامه داد: با وجود 40 شهر و 760 روستا در استان خطر انواع پسماندهای فاضلاب، کشاورزی، صنعتی و عفونی کیفیت منابع آبی استان را تهدید می‌کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تصریح کرد:
وضعیت کنونی کیفیت منابع آبی استان نسبت به گذشته بهتر شده و نسبت به میانگین کشوری
کیفیت منابع آبی استان وضعیت خوبی دارد.
احمدی با اشاره به کاهش کمی منابع آبی استان، بهینه نبودن مصارف آب را از علل اصلی آن برشمرد و تاکید کرد: بارگذاری‌ها بر آب استان بیش از توان اکولوژیک منابع آبی است لذا باید این بارگذاری‌ها را به درستی مدیریت کنیم.
وی با اشاره به اینکه بر اساس ماده 21 قانون
توزیع عادلانه آب و تخصیص انواع مصارف آبی از جمله شرب، صنعتی و کشاورزی بر عهده وزارت
نیرو است، اظهار کرد: باید میزان حق آبه زیست محیطی استان که مقدار آب مورد نیاز برای
زنده نگه داشتن طبیعت استان است با مطالعه علمی مطالبه شده و به دنبال تخصیص آن باشیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان از اندازه‌گیری میزان حق آبه زیست محیطی استان به همت سازمان حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری و اصفهان، دانشگاه شهرکرد و دانشگاه صنعتی اصفهان خبر داد و خاطرنشان کرد: با مطالعات انجام شده در چهار بازه مختلف در استان میزان حق آبه زیست محیطی استان حداقل 315 میلیون مترمکعب است.
احمدی با تاکید بر اینکه مطالبات آبی استان باید علمی و همراه با عدد و رقم و پایش باشد، اضافه کرد: اکنون با مطالعه تالاب‌های استان به دنبال تخصیص حق آبه زیست محیطی استان در وزارت نیرو هستیم.
وی با اشاره به تصویب طرح مطالعه زیست محیطی سرشاخه‌های کارون در شورای پژوهشی استان، گفت: پس از انجام این مطالعات می‌توانیم با پشتوانه علمی از حق آبه زیست محیطی استان دفاع کرده و شاهد حیات مجدد محیط زیست استان باشیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تصریح کرد: حفاظت کیفی منابع آبی استان نیازمند دوری از بخشی‌نگری و هم‌افزایی میان دستگاهی در استان است که به طور نمونه در احیای تالاب چغاخور مسئولین سیاسی و دستگاه‌های استان فرابخشی عمل کردند و این تالاب را از خشک شدن نجات دادند.
احمدی بر بهینه کردن مصارف آبی استان تاکید کرد و ادامه داد: باید همه دستگاه‌های متولی در زمینه فرهنگ‌سازی مصرف بهینه آب کوشا باشند زیرا اگر مصرف کننده به این باور برسد که روند مصرف او به منابع آبی استان ضرر می‌رساند قطعاً رعایت خواهد کرد.
وی با بیان اینکه تالاب چغاخور با همکاری دستگاه‌های مختلف از جمله استانداری، جهاد کشاورزی، فرمانداری و مردم از خشک شدن نجات یافت، افزود: اکنون فولاد سفیددشت پیشرفتی 70 درصدی را تجربه می‌کند در حالی که از تصفیه‌خانه بروجن برای مصارف آبی استفاده می‌کند.
2 دشت
دیگر چهارمحال و بختیاری ممنوعه شد
در ادامه سیدهاشم فاطمی رئیس اداره امور منابع آب شهرستان‌های فارسان و کوهرنگ با اشاره به برداشت ۸۵ درصدی منابع آب زیرزمینی در کشور، گفت: این آمار بسیار فاجعه‌بار است به طوری که بسیاری از دشت‌های کشور قابلیت احیا را نداشته و آبی که طی میلیون‌ها سال ذخیره شده مورد استفاده قرار گرفته است و احیای آن‌ها امکان‌پذیر نیست، زیرا بارش‌های گذشته وجود ندارد و مصرف آب افزایش یافته است، بنابراین اگر بتوان شرایط کنونی را حفظ کرد، کار بزرگی انجام داده‌ایم.
فاطمی افزود: ۸۵ تا ۹۰ درصد از تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور خشک شده است و مابقی وضعیت نگران کننده‌ای دارند که در چهارمحال و بختیاری نیز همین‌گونه بوده است.
وی گفت: تالاب‌های استان ذخایر محدودی دارند، یخچال‌ها و ذخایر برف هم ذوب شده و تمام آن‌ها را از دست داده‌ایم که این امر نشان می‌دهد ذخایری در دسترس نبوده و وابستگی شدیدی به بارش‌ها داریم که این امر بسیار نگران‌کننده است.
فاطمی با اشاره به اینکه وضعیت منابع آبی استان به شدت نگران کننده است، تصریح کرد: از ۱۰ دشت اصلی استان، چهار دشت ممنوعه بحرانی و چهار دشت ممنوعه بوده و اخیرا نیز دو دشت دیگر استان ممنوعه شده است که چندین مورد از دشت‌های ممنوعه، شرایط ممنوعه بحرانی را دارند.
رئیس اداره امور منابع آب شهرستان‌های فارسان و کوهرنگ گفت: علاوه بر کاهش حجم آب‌ها از نظر حجمی، وضعیت آب از لحاظ کیفی نیز به دلیل ثابت بودن آلاینده‌ها و کاهش حجم آب، روز به روز بدتر می‌شود.
وی بیان کرد: باید واقعیت‌ها منعکس شود و براساس واقعیت‌ها تصمیم‌گیری صورت گیرد، اگر چاره‌ای اساسی نشود قطعا روز به روز وضعیت بدتر خواهد شد و باید در زمینه مدیریت و مصرف منابع آبی تجدیدنظر صورت گیرد.
فاطمی با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد استان وابستگی شدیدی به آب‌های زیرزمینی دارد، گفت: دلیل این امر آن است که سیاست‌ها از ابتدا همین بوده و به دلیل اینکه دشت‌های استان از منابع آب‌های سطحی مرتفع‌تر هستند ما را به بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی سوق داده است.
وی اضافه کرد: تغییر اقلیم به شدت بر روی منابع آبخوان تاثیر گذاشته است و زمانی‌که پوشش برف وجود نداشته باشد نفوذ آبخوان‌ها بسیار ناچیز می‌شود.
فاطمی ادامه داد: بارش‌های باران به دلیل تبخیر بالا و تبدیل آن‌ها به روان‌آب با توجه به ارتفاع زیاد حوزه، سریعا از دسترس استان خارج می‌شوند.
وی بیان کرد: به دلیل فقیر شدن پوشش گیاهی، بار رسوبی آب‌ها افزایش یافته است، بنابراین نخستین گام در بحث آبخیزداری، حفظ پوشش گیاهی و احیای آن است.
رئیس اداره امور منابع آب شهرستان‌های فارسان و کوهرنگ با بیان اینکه با یک راهکار به نتیجه نخواهیم رسید، تصریح کرد: به دلیل اینکه بدهی ما به منابع آبی بسیار بالاست، باید در تمام زمینه‌ها تلاش صورت گیرد که عمده راهکار، به مدیریت در مصرف ختم می‌شود.
فاطمی تاکید کرد: در شرکت آب منطقه‌ای برای چندین دشت استان، ضرایب تعدیلی از سوی وزارت نیرو پیگیری شد که با ابلاغ آن، ضرایب مشخص شد که ۳۴.۴ درصد از بهره‌برداری‌های واقعی دشت شهرکرد کم شود، زیرا اگر این اتفاقات رخ ندهد ممکن است طی دو سال آتی آبی برای کشاورزی در این دشت وجود نداشته باشد و زیان اصلی متحمل بخش کشاورزی خواهد شد.
وی گفت: اگر منابع آبی به اتمام برسند زیان اصلی به بخش کشاورزی وارد می‌شود، بنابراین باید صرفه‌جویی حداقل ۳۰ درصدی در زمینه آب شرب، صنعت و کشاورزی به مردم آموزش داده شود.
فاطمی ادامه داد: اگر ۳۰ درصد در مصرف منابع آبی صرفه‌جویی شود و در کنار آن راهکارهایی همچون تغذیه مصنوعی و آبخیزداری مدنظر قرار گیرد و تنها انتقال آب‌هایی که برای مصرف شرب وجود دارد، صورت گیرد می‌توان بحران آبی و شرایط دشواری که در استان حاکم است را پشت سر گذاشت، بنابراین در ابتدا لازم است شرایط را تثبیت و بهبود بخشید.
خسارت 565 میلیارد تومانی خشکسالی به بخش
کشاورزی چهارمحال و بختیاری
در ادامه معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه پایدارترین بخش اکوسیستم طبیعت، بخش کشاورزی است، گفت: با کاهش سقف آب استان، حق‌آبه کشاورزان نسبت به گذشته کاهش و سهم آب قابل استحصال بخش کشاورزی نیز کاهش یافته است.
حسین برزگر افزود: طی ۱۰ سال گذشته حداقل ۱۰ هزار هکتار از اراضی آبی استان را از لحاظ توسعه شهرنشینی، گسترده شدن طرح تفصیلی شهرها، گسترده شدن حریم شهرها و توسعه راه‌ها منابع آبی از دست داده‌ایم.
معاون جهاد کشاورزی استان گفت: امروز در مسئله آب، بزرگترین ضربه به کشاورز وارد شده و کشاورز این موضوع را روزانه لمس می‌کند، به گونه‌ای که در سال جاری میزان خسارت وارد شده به بخش کشاورزی ناشی از خشکسالی ۵۶۵ میلیارد تومان بوده است.
وی بیان کرد: اگر تمامی زیرساخت‌های آموزشی، راه و ... را در استان فراهم کرده و به بخش کشاورزی که معیشت مردم به آن وابسته است، توجهی نشود چالش‌های موجود فراتر خواهند رفت.
برزگر تاکید کرد: باید آب به صورت عادلانه
توزیع شود، باید نگاه ما به مسئله آب نگاهی عادلانه باشد و تمام جوانب امر سنجیده شود.
وی گفت: در حاضر ۶۰ تا ۷۰ درصد آب قابل استحصال مربوط به بخش کشاورزی است.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی جهاد کشاورزی استان در ادامه در خصوص تغییر الگوی کشت، عنوان کرد: باید نگاه بلندمدت به تغییر الگوی کشت وجود داشته باشد زیرا نگاه آنی منطقی نیست و مشکلات آن برای کشاورز شدیدتر خواهد شد.
وی اضافه کرد: تغییر الگوی کشت به مفهومی که بتوان محصولات اساسی و استراتژیک را سریعا حذف و با دیگر محصولات جایگزین کرد، عملا امکان‌پذیر نیست، زیرا یک سوم ارزش افزوده و یک چهارم اشتغال استان مربوط به بخش کشاورزی است.
برزگر با اشاره به اینکه منابع آبی استان محدود شده است، تصریح کرد: تنظیم برنامه‌های جمعیتی، اصلاح الگوی مصرف در تمامی بخش‌ها و صرفه‌جویی از راهکارهای حفظ منابع آبی است.
وی در ادامه تاکید کرد: وضعیت چهارمحال و بختیاری در کشور در بخش آبیاری تحت فشار مطلوب‌تر است به طوری که ۳۳ درصد اراضی کشور به آبیاری تحت فشار مجهز شده در حالیکه این میزان در چهارمحال و بختیاری ۵۱ درصد است.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی جهاد کشاورزی استان ادامه داد: راندمان آبیاری کشور ۴۴ درصد و استان بیش از ۵۰ درصد است، همچنین بهره‌وری در کشور به طور متوسط ۱.۰۷ و این رقم در استان ۱.۱۴ است.
وی گفت: چهارمحال و بختیاری که قطب تولید آب بوده در زمینه بهره‌وری و راندمان آبیاری تلاش مضاعف‌تری نسبت به سایر استان‌ها داشته است.
برزگر گفت: بهترین دفاع در حوزه آب استان، از سوی تشکل‌ها و زیرمجموعه‌های بخش کشاورزی رخ داد که نسبت به تشکل‌های علمی پژوهشی و سازمان‌های مردم نهاد محیط‌زیستی، بسیار موفق‌تر عمل کردند. وی در خصوص اینکه کشاورزی را نمی‌توان تعطیل کرد، خاطرنشان کرد: ۱۳ درصد از تولید استان و ۳۰ درصد از ارزش افزوده معادل یک هزار میلیارد تومان مربوط به محصولات باغی است، که این امر نشان می‌دهد بهره‌وری اقتصادی در حوزه باغ بسیار بالاست و نمی‌توان از آن گذشت.
نسخه چاپی
ارسال به دوست
خروج
