سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

استان چهارمحال و بختیاری یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های گیاهان دارویی و خوراکی در کشور به شمار می‌رود؛ اما بازار رها شده خرید و فروش گیاهان دارویی، منابع طبیعی و حفاظت شده این منطقه را تا مرز نابودی و خطر انقراض باارزش‌ترین گونه‌های گیاهی کشانده است. خشکسالی‌ نیز مزید بر علت شده و زنگ خطر انقراض گونه‌های گیاهی در استان را بار دیگر به صدا درآورده است.

اصغر احمدی مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری در این خصوص می‌گوید: این استان با مساحت 1640هکتار، یک استان چهارفصل بشمار می‌رود. از تنوع 8500 گونه گیاهی در کشور، 1250 گونه در استان شناسایی شده است که 230 گونه آن با خاصیت دارویی معرفی شده که 20 گونه آن خاص استان است. از این تعداد نیز 20 گونه گیاهی خاص در این منطقه و گونه‌های باارزش دیگری نظیر کلوس، تره کوهی، انواع پونه‌ کوهی، مرزه، آویشن و... به وفور یافت می‌شود.

حفاظت از رویشگاه های گیاهان دارویی

به گفته احمدی، دامنه فصول رویشی این گیاهان از اواخر بهمن ماه آغاز شده و بهره‌برداری از آنها تا اواخر شهریور ماه ادامه دارد. اما به‌دلیل موقعیت جغرافیایی این استان و کمبود نیرو در عرصه‌های منابع طبیعی، شاهد بهره برداری‌های بی‌رویه به چند دلیل می‌باشیم. ۱. بهره‌برداری توسط جوامع محلی و با هدف مصارف دارویی و ادویه ای؛۲. بهره‌برداری توسط سودجویان و دلالان بواسطه شرایط دشوار اقتصادی و بیلان اقتصادی بالای این کار که سبب تشدید هجمه به منابع طبیعی شده است؛ به طوری که برای مثال شاهد قیمت یک میلیون تومانی گیاه کلوس در ابتدای سال بودیم.
مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری ادامه می‌دهد: کنترل افراد سودجو بسیار سخت است زیرا اغلب مسیرهای قاچاق این گونه‌های گیاهی، صعب العبور بوده و حمل به وسیله چارپایان انجام می‌شود. همین امر نیز کنترل را سخت‌تر می‌کند. از طرفی بخشی از بازاریان، درآمد خود را بر این مبنا قرار داده و در همین راستا نیز اصلاح قانون مبارزه با قاچاق و بوته کنی و حمل این گیاهان ضروری به نظر می‌رسد.
این مقام مسئول، به کارگیری قرق بانان محلی و بومی برای حفاظت از رویشگاه های گیاهان دارویی، افزایش کلاس‌های آموزشی و ترویجی با بهره برداران و تشویق آنها به تهیه طرح‌های مرتع‌داری و تغییر معیشت آنها را در وابستگی کمتر به مرتع و عرصه‌های ملی مؤثر دانسته و مجموعه این اقدامات را در کاهش برداشت بی‌رویه و غیراصولی گیاهان با ارزش دارویی در این استان مؤثر می‌داند.

تخریب بی‌رویه گونه‌های گیاهی

در همین راستا «منصور نجفی» رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کوهرنگ می‌گوید: برداشت گونه‌های دارویی و گیاهی نظیر کلوس، موسیر، تره، بن سرخ و... از قدیم الایام در میان جوامع محلی کوهرنگ مرسوم بوده و هم اکنون نیز این رویه ادامه دارد، اما طی سال‌های گذشته، افزایش قیمت گیاهان دارویی و شرایط سخت اقتصادی، سوداگران و قاچاقچیان، مردم را به بهره‌برداری بی‌رویه از این گونه‌های گیاهی سوق داده است.
نجفی از تبلیغات بی‌رویه عملکرد این گونه‌های دارویی در رفع بیماری‌ها طی سال‌های گذشته انتقاد کرده و می‌گوید: همین موضوع مردم را به سمت برداشت غیراصولی و بی‌رویه از این گونه‌های گیاهی ترغیب کرده است. برای نمونه موسیر در بازار کیلویی بیش از ۵۰ هزار تومان خرید و فروش می‌شود. بنابراین اگر فردی در روز ۲۰ کیلو موسیر برداشت کند، درآمدی حدود یک میلیون خواهد داشت. از طرفی تعداد نیروهای حفاظت در کشور و بالطبع در منطقه نسبت به نرم استاندارد کمتر بوده و همین امر در جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه مؤثر است. این در حالی است که حفاظت عرصه‌ها بدون مشارکت بهره‌برداران امکان‌پذیر نیست.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کوهرنگ در خصوص تخریب برخی از گونه‌های گیاهی در نتیجه برداشت بی‌رویه و غیراصولی می‌گوید: چنانچه برداشت در زمان مناسب و بر اساس طرح‌های مصوب منابع طبیعی انجام شود، زادآوری انجام شده و تهدیدی متوجه بقای این گونه‌های گیاهی نخواهد شد. اگر این بهره‌برداری‌ها در قالب برنامه‌های مدون طرح‌های مرتع داری به منصه ظهور درآید، علاوه بر حفاظت از این گونه‌ها به تقویت معیشت بهره‌برداران نیز کمک خواهد کرد. به طور نمونه موسیر پیازچه‌اش قابل برداشت است.
به گفته این کارشناس، انتظار می‌رود که مردم و بهره‌برداران با توجه به دانش و آگاهی از وضعیت رو به انقراض گیاهان دارویی و خوراکی منطقه، خودشان با حساسیت نسبت به تخریب و نابودی این گیاهان ارزشمند واکنش نشان داده و در راستای حفاظت و پاسداری از این ذخایر ژنتیکی منطقه، با مأموران منابع طبیعی همکاری مسئولانه داشته باشند.

مردم عزیز استان در راستای کمک به جلوگیری از تخریب مراتع و جلوگیری از بوته کنی می توانند نیرو های یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان را با شماره های 1504 و 139 با خبر نمایند.