سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در ایران با هدف کاهش گازهای گلخانه‌ای، جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و سرزمین و در راستای انجام تعهدات بین‌المللی اجرا می‌شود که بخشی از آن سهم زاگرس و کردستان است.

به گزارش خبرنگار ایرنا، بر اساس تعهدات بین‌المللی، هر کشوری به همان اندازه که کربن تولید می‌کند باید ترسیب یا جذب کربن داشته باشد و یکی از بهترین راهکارها برای این منظور، درختکاری است.

کنوانسیون‌های متعدد محیط زیستی در پی تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی از جمله کنوانسیون تغییر اقلیم، کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی و کنوانسیون تنوع زیستی در دنیا، تشکیل شده و این کنوانسیون‌ها تصمیم گرفته‌اند تا سال ۲۰۳۰ میزان تولید کربن و گازهای گلخانه‌ای را به صفر برسانند و از این رو کاشت یک تریلیون درخت تا سال ۲۰۳۰ هدفگذاری شده است.

این طرح از ۱۱ آذر در کشور به صورت رسمی آغاز شد و در همین زمینه کردستان هم به عنوان یکی از استانهای زاگرس نشین، نقش ویژه ای در تحقق این طرح دارد که در همین زمینه با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان به گفت و گو نشستیم و مشروح آن در ادامه می آید

ایرنا: در ابتدا بفرمایید که هدف اصلی اجرای این طرح چیست و چرا ایران متعهد به اجرای آن شد؟

شریفی‌پور: سالانه در دنیا حدود ۱۵ میلیارد درخت از دست می‌رود و تخریب جنگل‌ها، عواقب و معضلات محیط زیستی بسیاری از جمله فرسایش خاک، آلودگی آب و خاک، پدیده ریزگرد، بروز بلایای طبیعی و تولید سالانه ۳۶ میلیارد تن گازهای گلخانه‌ای را در پی داشته است و منجر به گرم شدن زمین و به خطر افتادن امنیت غذایی می‌شود.

به دلیل آنکه بخش مهمی از کشور ما در کمربند خشک و نیمه‌خشک واقع شده، بنابراین دارای اکوسیستم حساستری است و این موضوع وظیفه ما را در حفظ جنگل‌ها سنگین‌تر می‌کند.

بسیاری از کشورها در راستای تعهدات بین‌المللی در بخش درختکاری فعال شده‌اند به طوری که چین به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کربن، کاشت ۷۰ میلیارد اصله درخت در سرزمین خود را هدفگذاری کرده و تاکنون ۵۰ میلیارد اصله آن را کاشته است.

همسایگان ایران مانند ترکیه ۴.۵ میلیارد اصله درخت در قالب کمپین "تنفس برای آینده" کاشته است و قصد دارد ۶.۵ میلیارد اصله درخت دیگر را تا سال ۲۰۳۰ بکارد.

پاکستان کاشت ۱۰ میلیارد اصله درخت را تا سال ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی کرده و افغانستان در حال کاشت یک میلیارد اصله درخت است.

ایران با داشتن صنایع پرکربن بر اساس آمار سال ۲۰۲۰ رتبه هفتم تولید کننده کربن و رتبه ۴۲ تا ۴۵ ترسیب کربن را دارد و فاصله این ۲ باید کم شود؛ در کشور ما نیز، طرح مردمی کاشت یک میلیارد اصله درخت ظرف چهار سال برنامه‌ریزی شده است و از آذر امسال این طرح کلید خورد.

ایرنا: محورهای کلی این طرح چیست؟

شریفی پور: طرح کاشت ۱۲ میلیون درخت در چهار بخش برای مدت چهار سال (شروع از سال ۱۴۰۲) در سراسر کشور در اراضی مستعد اجرا خواهد شد؛ احیا و غنی سازی و توسعه جنگل، کنترل گسترش بیابانها، طوفانهای شن و کانونهای ریزگرد، توسعه زراعت چوب و فضای سبز شهری و حاشیه شهرها، محورهای این طرح را تشکیل می دهد.

ایرنا: هر طرحی طبیعتا با محدودیتها و فرصتهایی مواجه است، در این باره نیز توضیحی دارید؟

شریفی‌پور: محدودیت‌های طرح شامل کمبود آب، انتخاب گونه مناسب، انتخاب روش کاشت و تیمار مناسب آبیاری، نگهداری و حفاظت از جنگلکاری است و از جمله فرصتهای آن می توان به علاقه مردم، فرهنگ زیست محیطی و منابع طبیعی غنی در مناطق مختلف استان، وجود عرصه های مناسب برای احیا و توسعه جنگل و وجود گونه های بومی مناسب برای مناطق مختلف اشاره کرد.

ایرنا: سهم کردستان در اجرای این طرح چند اصله است و آیا برنامه ریزی لازم برای تحقق آن انجام گرفته است؟

شریفی‌پور: در قالب این طرح قرار است سالانه ۲۵۰ میلیون اصله نهال با مشارکت مردم، سازمان‌های مردم‌نهاد و صنایع تولید و کاشته شود که سهم کردستان در طول چهار سال اجرای این طرح، ۱۲ میلیون درخت است و رسیدن به این هدف نیازمند برنامه ریزی است.

برای بررسی چند و چون اجرای این طرح و امکانات استان برای اجرای آن، میزگردی با حضور مسئولان و کارشناسان منابع طبیعی، شهرداری و محیط زیست برگزار شد.

ایرنا: آیا توان تولید نهال برای این منظور در استان وجود دارد؟

شریفی‌پور: با توجه به ظرفیت سنجی انجام شده و نهالستان‌های موجود، سه میلیون نهال سهم استان در هر سال است.

در نهالستان ریخلان مریوان تا زمان مساعد شدن شرایط آب و هوایی، امکان قلمه و دیگر کارها وجود ندارد و با توجه به هدف‌گذاری انجام شده، کاشت سه میلیون نهال را انجام می دهیم، حتی تلاش ما این است بیشتر از رقم ذکر شده درخت بکاریم چون گونه غالب یعنی صنوبر را دخیل دادیم که برای زراعت چوب هم استفاده می شود.

زراعت چوب یاریگر طرح مردمی کاشت درخت

ایرنا: یکی از دغدغه های منتقدان این طرح این است که آیا می شود این یک میلیارد درخت را در کشور کاشت و آب مورد نیاز را تامین کرد و اصولا چه کسانی می‌خواهند در این طرح مشارکت کنند؟

شریفی‌پور: بر این اساس به سمت گونه زارعت چوب رو آوردیم که رقم تعهد شده آن ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله نهال است و خواهان و متقاضی دارد.

همچنین طرح استعدادیابی زراعت چوب را در سطح استان توسط همکاران مرکز تحقیقات تهیه کردیم که به تایید مراجع علمی رسیده و پشتوانه علمی آن را داریم.

مناطق شناسایی شده در شهرستان‌ها توسط منابع طبیعی به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها فراخوان داده شده است.

متقاضیان شناسایی شده و در همین راستا امسال تا این لحظه داوطلبانی برای کشت گونه زراعت چوب در ۲۲۰ هکتار پای کار آمده‌اند و برای کاشت این درختها، رئیس جمهور همه دستگاه‌ها را مکلف کرده و تفاهم نامه با دهیاری‌ها، شهرداری‌ها و برخی دستگاه‌ها به امضا رسیده است و آمار کشت نهال توسط معاونت باغبانی در سامانه وزارت جهاد کشاورزی وارد و رصد می‌شود.

از سه میلیون کاشت نهال سهم کردستان، ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله نهال زارعت چوب است که در حاشیه رودخانه‌ها و اراضی مستثنیات اشخاص کشت می شود و جهاد کشاورزی عرصه چهار هکتاری کنار نهالستان گریزه سنندج دارد که آن را برای تولید نهال تعهد داده شده، به مدت چهار سال در اختیار منابع طبیعی گذاشته است و از سویی مرکز تحقیقات هم عرصه بسیار خوبی در کنار نهالستان گریزه دارد و قول مساعد داده در صورت نیاز از آنها کمک بگیریم و شاید از تولید سه میلیون نهال فراتر برویم.

ایرنا: آیا در صورت کمبود نهال برنامه ای برای خرید و واردات دارید؟

شریفی‌پور: فعلا در این برهه زمانی، برنامه‌ای برای خرید نهال از جاهای دیگر نداریم؛ فقط صنوبر ۵۰ هزار قلمه صنوبر کم داشتیم که به دلیل شرایط مشابه آب و هوایی از میاندوآب آذریایجان غربی تهیه کردیم و اغلب در سقز و دیواندره عرضه می‌شود.

ظرفیت تولید گونه های بومی در استان تکمیل است و ۶۰۰ هزار اصله را به گونه‌های بومی و فضای سبز اختصاص دادیم.

طرحی برای مردم و با مشارکت مردم

ایرنا: چرا این طرح به عنوان طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت نام گرفته است؟

شریفی‌پور: این طرح مردمی و مشارکت مردم ملاک تولید و کاشت است؛ تولید نهال هزینه دارد اما با مشارکت و ظرفیت صنایع، دهیاری‌ها، معادن و شهرداری‌ها اقدام به این کار می شود تا هزینه تولید نهال به حداقل برسد.

در همین رابطه در ۲ مدرسه مریوان خود دانش‌آموزان نهال کشت می‌کنند که هم با تولید نهال آشنا می شوند و هم در کاشت مشارکت خواهند داشت که البته همه شهرستان‌ها این قابلیت را دارند ولی تولید نهال از سال گذشته در مریوان شروع شده است، بنابراین می توانیم در شهرستان های دیگر از ظرفیت دانش آموز و آموزش پرورش استفاده کنیم که ظرفیت بسیار خوبی است.

ایرنا: مهمتر از کاشت درخت، نگهداری آن برای سبز شدن است، برای این منظور چه باید کرد؟

شریفی‌پور: بله، مهمترین دغدغه ما نگهداری نهال است و به همین خاطر تاکید ما این است کسی که در کاشت نهال مشارکت می‌کند باید کننده کار باشد، مثلا شهرداری‌ها هر تعداد نهال بخواهد به آنها می‌دهیم چون امکانات تامین آب و نگهداری از درخت را دارند.

حتی یک نهال که در خانه‌ای کاشت می‌شود، رصد خواهیم کرد و باید نقطه کاشت را به ما اطلاع دهند و در سامانه ثبت و راستی آزمایی شود.

نهالی که امسال کشت شود، سال آینده رصد می‌شود که آیا به ثمر نشسته یا خیر و برای این کار از کارشناسان از جمله بخش خصوصی در بحث توزیع و نظارت بر کاشت نهال استفاده می‌شود.

در هر شهرستان یک کارشناس جذب شده است که در بحث تولید، توزیع و کشت نظارت می‌کنند.

ایرنا: هر ساله شاهد کاشت نهال در مناسبتهای مختلف در کشور هستیم، ایا این طرح تفاوتی با طرحهای دیگر خواهد داشت؟

شریفی‌پور: در طول ۴۴ ساله گذشته، هرسال در هفته منابع طبیعی نهال توزیع و کاشت می‌شود که اگر سالی ۲۰۰ هزار اصله نهال کشت می‌شد الان کردستان باید گلستان می‌شد.

به هرحال با همکاری شهرداری دست به کار شدیم و عرصه هایی را شناسایی کردیم که امکان آبیاری داشته باشد و متولی دارد.

در این طرح از ظرفیت پادگان ها و دانشگاه‌ها استفاده می کنیم، چراکه هم امکانات لازم و هم نیروی زیادی دارند و در کنار آن گونه‌هایی انتخاب کردیم که نیاز کمی به آب دارند و در کوتاه مدت رشد می‌کنند.

اولویت بوستان‌های روستایی است که از طریق مدیرکل امور روستایی با دهیاری ها مکاتبه و عرصه‌ها شناسایی شده است، ضمن اینکه با همکاری بنیاد مسکن، زمین‌هایی را به عنوان بوستان روستایی در اختیار دهیاری‌ها قرار می‌دهیم که نهال در آن کاشت و نگهداری شود.

احیای مناطق تخریبی و سوخته با طرح مردمی

ایرنا: به نظر شما این طرح می تواند جایگزین مناسبی برای احیای جنگلهای سوخته باشد؟

شریفی‌پور: قطعا یکی از اهداف این طرح، احیای جنگل‌ها و مناطق سوخته و تخریب شده و توسعه گونه‌های فصای سبز در داخل شهرها است.

ایرنا: در بخش هایی شاهدیم که تخریب و تصرف و آتش سوزی جنگلها برای تامین معیشت است، برای تامین معاش جنگل‌نشینان راه حل چیست؟

شریفی‌پور: وقتی مسائل اقتصادی پیش می آید فشار به منابع طبیعی وارد می شود و نمی توان جلوی تخریب را گرفت و نیاز به فرهنگ سازی است.

یکی از اهداف طرح کاشت سه میلیون نهال، اشاعه فرهنگ مراقبت از درخت است، به این معنا که روستایی جنگل‌نشین به اهمیت بلوط نسبت به ذغال پی ببرد و اینکه جنگل چقدر در تولید آب و اکسیژن موثر است.

مراقبت از جنگل نیاز به نظارت دارد که بدون نیرو امکان آن نیست و یکی از معضلات منابع طبیعی کمبود نیرو و راننده است که متولی ۷۵ تا ۸۰ درصد سطح اراضی ملی کردستان منابع طبیعی است و با ۳۳ نیروی یگان حفاظت، مدیریت می‌شود.

ایرنا: به عنوان سوال آخر بفرمایید که آیا می توانیم این طرح را کامل محقق کنیم؟ اگر جواب شما مثبت است، دلایل شما چیست؟

شریفی‌پور: بله، ما صنایعی داریم که در راستای اجرای مسئولیت اجتماعی و تعهدات زیست محیطیشان مایل به همکاری هستند و باید همکاری کنند، دستگاهها و نهادهای دولتی و غیر دولتی به ما کمک می‌کنند و از طرفی امکانات زیرساختی خوبی در کشور و استان داریم؛ عرصه مناسب برای کار داریم، با علم و تکنولوژی روز آشنا هستیم و مهمتر اینکه مردم ما عاشق درخت و طبیعت هستند و در یک کلام باید گفت که ناچاریم! ناچاریم و ناچاریم!

از مساحت ۲ میلیون و ۹۳۷ هزار هکتاری استان کردستان، بیش از ۶۰ درصد آن شامل یک میلیون و ۵۸۷ هزار هکتار آن را مراتع و جنگل تشکیل می دهد؛ در مجموع ۶۷ هزار خانوار روستایی استان بهره بردار بخش مراتع هستند و بهره برداران کردستانی ۶.۵ درصد علوفه کشور را تولید می کنند