سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری در میزگرد خبری ایرنا با موضوع خشکیدگی بلوط با اشاره به اینکه جنگل‌های زاگرس قدمتی چندین هزار ساله دارد، گفت: قدمت این جنگل‌ها به‌واسطه سازگاری و حضور برخی گونه‌های درختی در بوم‌سازگان و سیر تکاملی طولانی این گونه‌ها مشخص شده است.

حسن جهانبازی افزود: حدود پنج میلیون هکتار از وسعت کشور را جنگل‌های زاگرس تشکیل می‌دهد که ساکنان زیادی از شمال غرب تا جنوب غرب کشور در حاشیه این اراضی زندگی می‌کنند و معیشت آنها وابسته به جنگل و منابع طبیعی است و با روش‌های سنتی از جمله دامداری و زراعت از این موهبت الهی استفاده می‌کنند.

وی با تاکید بر اینکه حفاظت از این عرصه‌ها یک وظیفه همگانی است، اظهار داشت:بهره‌برداری بی‌رویه، خشکسالی و تغییر اقلیم از مهمترین دلایل تخریب عرصه‌های جنگلی به خصوص جنگل‌های زاگرس است که مساحت جنگل‌های زاگرس را از ۱۲ میلیون هکتار به پنج میلیون هکتار کاهش داده است و در برخی مناطق جنگلی اثری از گونه‌های جنگلی وجود ندارد.

به گفته وی، استفاده و بهره‌برداری بی‌رویه جوامع محلی از چوب درختان و عرصه‌های جنگلی باعث تخریب گونه‌های جنگلی شده است و برخی بدون توجه به اهمیت این موهبت الهی از آن استفاده و بهره‌برداری کرده‌اند و زمان استراحت برای رویش دوباره گونه‌های جنگلی را به عرصه‌های جنگلی ندادند.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال وبختیاری گفت: به دلیل وابستگی برخی از مردم و جوامع محلی به عرصه‌های جنگلی و مرتعی، این عرصه‌ها رو به زوال رفته که با توسعه طرح‌های توسعه‌ای و احیای جنگل و استفاده از ظرفیت کشت گیاهان دارویی و همچنین کشت و توسعه گیاهان بومی و آندمیک در اراضی جنگلی و تغییر در نگرش‌ها در خصوص نوع بهره‌برداری از منابع طبیعی برای امرار معاش، مهمترین عوامل برای احیای و حفظ و حراست از این عرصه‌هاست.

توسعه دیم‌زارها در اراضی جنگلی عاملی برای تخریب جنگل‌ها

جهانبازی به اجرای طرح‌های کشاورزی دیم در اراضی جنگلی و مرتعی به خصوص در زیراُشکوب جنگل‌ها به عنوان یک تهدید برای عرصه جنگلی و مرتعی اشاره کرد و گفت: کشت دیم در اراضی جنگلی و مرتعی به عنوان یک شیوه غیر عملی است که در بین برخی از جوامع محلی توسعه یافته است.

وی اظهار داشت: به دلیل نامرغوب بودن خاک این اراضی و نبود شرایط اقلیمی برای تولید محصولات دیم در این اراضی، کشاورزی در این اراضی تولید زیادی ندارد و فقط باعث تخریب زیراشکوب جنگل و از بین بردن فلور گیاهی جنگل می‌شود که این امر نیز ضربه سختی به جنگل‌ها می‌زند و زمینه تخریب جنگل را فراهم می‌کند.

به گفته وی، برخی از افراد و جوامعی محلی که در اراضی جنگلی اقدام به کشت محصولات کشاورزی می‌کنند به دنبال تامین امنیت غذایی نیستند و با بذرپاشی و شخم شیار در اراضی جنگلی به دنبال کسب مالکیت این اراضی هستند که این امر تخریب عرصه‌های جنگلی را افزایش می‌دهد.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری گفت:حمایت و حراست از عرصه‌های جنگلی و مرتعی با اجرای طرح‌های مختلف از جمله قُرق، اجرای طرح‌های کشت گیاهان دارویی و خوراکی مساعد با جنگل و فلور جنگل از جمله کشت آنغوزه می‌توان جنگل‌ها را احیا و حفاظت و زمینه اشتغال و تامین معیشت جوامع محلی و جنگل‌نشین را فراهم کرد که وابستگی به عرصه‌های جنگلی کاهش پیدا کند.

وی افزود: کشت گیاه آنغوزه درآمدی بالای ۵۰۰ میلیون تومان در هکتار برای بهره‌بردار دارد و زمینه حراست و  حفاظت از جنگل با حفظ فون و فلور جنگلی افزایش پیدا می‌کند.

جهانبازی با تاکید بر اینکه گونه‌های جنگلی و زیراشکوب جنگل به عنوان "فون " و "فلور" و ساکنان اصلی جنگل هستند، افزود: از بین بردن این گونه‌ها با استفاده از شخم و شیار و کشت دیم، باعث از بین رفتن ساکنان گیاهی اصلی منطقه شده که این امر زمینه بروز آفات و بیماری را در اراضی جنگلی افزایش می‌دهد.

وی به افزایش آفات چوب‌خوار و برگ‌خوار بلوط به دلیل از بین رفتن فون منطقه به عنوان دشمن‌های طبیعی منطقه به دلیل دخالت نادرست و بهره‌برداری نادرست از این اراضی اشاره کرد و گفت: با از بین رفتن دشمن طبیعی در این اراضی آفات نیز افزایش یافته است و برای مقابله با این آفات به دنبال مبارزه از طریق سمپاشی و  محلول‌پاشی هستیم.

این کارشناس جنگلهای زاگرس به برخی اقدامات احیای اراضی جنگلی در منطقه زاگرس از جمله توسعه کشت گیاهان دارویی در "تنگ‌سرخ " یاسوج اشاره کرد و گفت: این امر علاوه بر درآمدزدایی برای جوامع محلی باعث افزایش منابع آبی و پایین آمدن سطح فرسایش خاک در منطقه و تقویت چاه‌های آب در دشت‌ها پایین دست شده است.

جهانبازی بر شناسایی مسایل و مشکلات حوزه منابع طبیعی، محیط‌زیست و جنگل‌های استان از سوی کارشناسان و دست‌اندرکاران فعال در این حوزه تاکید کرد و گفت: این آسیب‌ها و مشکلات باید در اختیار  استادان دانشگاه و دانشجویان قرار داده شود تا در قالب پایان‌نامه و طرح‌های مطالعاتی این مسایل و مشکلات بررسی شود. 

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: حشرات به عنوان" فون" و گیاهان به عنوان "فلور" منطقه جنگلی به عنوان ساکنان اصلی یک اکوسیستم و جنگل هستند که فون(حشره) و فلور به هم وابسته است و با حذف هر کدام از آنها تعادل بر هم خورده و این امر باعث افزایش آفات و بیماری در اراضی جنگلی می‌شود.

به گفته وی، برای حفظ زیراشکوب جنگل و فلور طبیعی جنگلی باید به جای کشت دیم در زیر زیراشکوب جنگل ، فلور طبیعی منطقه و جنگل حفظ و احیا شود.

چهارمحال و بختیاری بحرانی‌ترین استان در زمینه خشکیدگی جنگل‌های بلوط 

جهانبازی با اشاره به اینکه ۳۳ هزار هکتار از اراضی جنگلی زاگرس دچار خشکیدگی شده است، افزود: چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از بحرانی‌ترین استان زاگرسی کشور در زمینه خشکیدگی جنگل‌های بلوط است و بیشترین سطح و بحرانی‌ترین سطح با بالاترین سرعت خشکیدگی درختان بلوط در این استان است.

به گفته وی،هم‌اکنون بیش از ۴۰ درصد آب کشور از حوزه زاگرس تامین می‌شود که خشکیدگی و زوال جنگل‌های بلوط یک عامل و تهدید برای تامین آب شرب است.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای یک آسیب جدی برای مراتع و جنگل‌های حوزه زاگرس است، گفت: در چهامحال و بختیاری به دلیل خشکسالی و کاهش بارش و همچنین تغییر بارش از برف به باران، منابع آبی کاهش یافته است و این معضل سطح رطوبت اراضی را نیز کاهش داده است.

وی اظهار داشت: انتقال آب بین حوضه‌ای بر افزایش خشکیدگی و از بین رفتن منابع آبی اثر گذار است و به ضرر استان مقصد است و این امر اثرات منفی در بقای جنگل و مراتع دارد.

کاهش وابستگی جنگل نشینان به جنگل با توسعه ظرفیت‌های اقتصادی و درآمدزایی

جهانبازی با اشاره به اهمیت حفظ و حراست از جنگل‌های زاگرس گفت: کاهش وابستگی جنگل‌نشینان و جوامع محلی به عرصه‌های جنگلی یک راهکار برای حفظ و احیای جنگل است که می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی و درآمدزایی و توسعه طرح‌های اقتصادی زمینه وابستگی این افراد به جنگل را کاهش داد.

به گفته وی، برای حفظ بُوم‌سازگان زاگرس باید از همه ظرفیت‌های موجود استفاده کرد تا وابستگی معیشتی مردم به منابع طبیعی و جنگل کاهش پیدا کند و زمینه احیای دوباره جنگل‌های زاگرس که نیازمند زمان طولانی برای رشد و احیاء است فراهم شود.